|
ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
Ποια είναι η σχέση της Πλατωνικής διδασκαλίας με την σύγχρονη νευροφυσιολογία ;
Γράφει ο Πλάτων στους Νόμους : Η μεγαλύτερη μάχη που μπορεί να δώσει ένας άνθρωπος στη ζωή του είναι η μάχη με τον ίδιο του τον εαυτόν. Η μεγαλύτερη νίκη είναι η νίκη επί του εαυτού του ενώ η μεγαλύτερη και χειρότερη ήττα είναι η ήττα από τον ίδιο του τον εαυτόν!!
Το πόσο δίκιο έχει ο πατριάρχης της Ελληνικής φιλοσοφίας το αποδεικνύει ο Πωλ Μακλήν (1913-2007), νευροφυσιολόγος, ο οποίος διδάσκει πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος χωρίζεται σε τρία μέρη :
Ο ερπετοειδής εγκέφαλος έχει σχέση με τα ένστικτα και τις παρορμήσεις. Ρυθμίζει την θερμοκρασία του σώματος, τον μεταβολισμό, την θρέψη, την αναπαραγωγή, την αναπνοή, την πείνα, την δίψα κλπ. Έχει σχέση με την επιθετική συμπεριφορά, την ανάγκη του ανθρώπου για εγκαθίδρυση κοινωνικών ιεραρχιών και τελετουργικών πράξεων. Εδώ είναι η έδρα της προγονικής μνήμης ….
Το μεταιχμιακό ή λιμβικό σύστημα συνδέεται άρρηκτα με τον ερπετοειδή εγκέφαλο, έχουν κοινές λειτουργίες όπως το ένστικτο της πείνας, της δίψας , της επιθετικότητας, της φυγής, της άμυνας , το σεξουαλικό ένστικτο . Εδώ βρίσκονται τα κέντρα των αισθήσεων και εδώ καταλήγουν οι πληροφορίες που προέρχονται από το σώμα, τους μύες και τα σπλάχνα.
Το λιμβικό σύστημα είναι συνδεδεμένο με την υπόφυση, η οποία κυριαρχεί στο ανθρώπινο ενδοκρινικό σύστημα και είναι υπεύθυνο για τις αλλαγές στην ψυχική μας διάθεση. Το αρχέγονο αυτό σύστημα, το οποίο εξυπηρετεί ενστικτώδεις και συναισθηματικές λειτουργίες κατά την πορεία της εξέλιξης περιορίστηκε και επικαλύφτηκε από την ανάπτυξη του νεοεγκεφάλου, ο οποίος ξεκίνησε από τα ανώτερα θηλαστικά για να καταλήξει στο φλοιό του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Στο νεοφλοιό, που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου εγκεφάλου εδράζεται η ικανότητα να είμαστε όρθιοι, η ικανότητα όρασης, ομιλίας, συνειδητής σκέψης και δράσης. Η τριμερής διαίρεση του εγκεφάλου είναι γνωστή στους προγόνους μας.
Στον Ορφικό ύμνο η Αθηνά, η θεά της σοφίας αποκαλείται ¨τριτογένεια ¨.
Στο θ΄ βιβλίο της πολιτείας του Πλάτωνα ο Σωκράτης καλεί τον Γλαύκωνα να πλάσει την εικόνα ενός πολυκέφαλου θηρίου όπως η χίμαιρα, η Σκύλλα, ο Κέρβερος των οποίων τα μέρη του σώματος αποτελούνται από διαφορετικές μορφές και όλα διαθέτουν ερπετική φύση. Κατόπιν του ζητά να πλάσει την εικόνα ενός λιονταριού, η οποία θα είναι μικρότερη σε μέγεθος από την εικόνα του πολυκέφαλου θηρίου. Τέλος να πλάσει την εικόνα ενός ανθρώπου, η οποία θα είναι μικρότερη από την εικόνα του λιονταριού. Στη συνέχεια του ζητά να ενώσει τις τρεις εικόνες ώστε να αποτελέσουν ένα σύνολο και να εντάξει αυτό το σύνολο των τριών εικόνων σ’ ένα άνθρωπο ώστε όταν κάποιος βλέπει την εικόνα αυτού του ανθρώπου να μην παρατηρεί τις μορφές που υπάρχουν στο εσωτερικό του αλλά μόνο το εξωτερικό περικάλυμμα. Οι τρεις αυτές εικόνες αντιστοιχούν στα τρία μέρη της ψυχής, επιθυμητικό, θυμοειδές, λογιστικό.
Το πολυκέφαλο θηρίο αντιπροσωπεύει το επιθυμητικό μέρος της ψυχής, τα πολλά κεφάλια των ήμερων και άγριων ζώων τα οποία μπορεί να δημιουργεί και να μεταβάλει δηλώνουν τις έντονες επιθυμίες και ηδονές που υπάρχουν σ’ αυτό το ψυχικό μέρος. Το λιοντάρι αντιπροσωπεύει το θυμοειδές μέρος της ψυχής και εκφράζει το θάρρος και την ανδρεία. Ο άνθρωπος αντιπροσωπεύει το λογιστικό μέρος της ψυχής, αφού η λογική είναι το κύριο χαρακτηριστικό του.
Σύμφωνα με τον Πολ Μακλήν το παράλογο της ανθρώπινης συμπεριφοράς οφείλεται στο χάσμα που προκαλείται μεταξύ παλαιού – νέου εγκεφάλου.
Το χάσμα φαίνεται να δημιουργείται από την στιγμή που ο άνθρωπος οργανώνεται σε έλλογες κοινωνίες και οφείλει να λάβει υπ’ όψιν του τον άλλον δηλ. να μεταβεί από το εγώ στο εμείς. Για τον Πλάτωνα η παραφροσύνη του ανθρώπου, οι πόλεμοι κλπ οφείλονται στην κυριαρχία της ψυχής από το επιθυμητικό (ερπετοειδές) μέρος της.
Η βασική ερώτηση είναι : πως μπορεί να γεφυρωθεί αυτό το κενό ; Η απάντηση δίνεται στην εικονοπλασία του Ηνιόχου
Στόχος είναι ο Ηνίοχος – Νους να αναλάβει την διακυβέρνηση του άρματος – εαυτού.
Τότε σώμα – νους – πνεύμα αποτελούν το περίφημο¨ τρισκελές τρίγωνο¨ το οποίο λειτουργεί σε πλήρη αρμονία. O άνθρωπος έχει επιτύχει το ¨καθομοίωσιν¨ και βγαίνει έξω από την βιοθάλασσα του Κρόνου – Χρόνου, βγαίνει έξω από τον ατελείωτο κύκλο των ενσαρκώσεων …..
Το παρακάτω ανώνυμο ποίημα ταιριάζει απόλυτα με την πλατωνική διδασκαλία
Πρόσεχε τις σκέψεις σου ,αφού αυτές Μετατρέπονται σε λόγια Πρόσεχε τα λόγια σου ,αφού αυτά Μετατρέπονται σε πράξεις Πρόσεχε τις πράξεις σου αφού αυτές Μετατρέπονται σε συνήθειες Πρόσεχε τις συνήθειες σου, αφού αυτές μετατρέπονται Σε γνωρίσματα του χαρακτήρα σου Πρόσεχε τον χαρακτήρα σου αφού αυτός Μετατρέπεται σε μοίρα σου ….. |